Bota ka një problem në rritje me mbetjet elektronike. Elektronika është kudo në jetën tonë të përditshme, nga telefonat inteligjentë dhe kompjuterët te enët e kuzhinës, lodrat dhe pajisjet elektronike të veshura.
Forumi WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment Forum) një shoqatë ndërkombëtare jofitimprurëse vlerëson se 5 miliardë telefona celularë do të hidhen vetëm këtë vit, raporton EuroNews, përcjell Telegrafi.
Nëse këta telefona do të grumbulloheshin mbi njëri-tjetrin, pirgu do të ishte 50,000 kilometra i lartë – një e teta e rrugës për në Hënë.
Sipas WEEE, familjet në mbarë BE-në zotërojnë mesatarisht 74 produkte elektronike, 17 prej të cilave qëndrojnë të papërdorura në sirtarët dhe dollapët e tyre. Shumica prej tyre janë elektronikë të vegjël të konsumit, si kufjet, kabllot, hard-disqet e jashtme dhe telefonat inteligjentë.
“Njerëzit priren të mos e kuptojnë se të gjitha këto artikuj në dukje të parëndësishme kanë shumë vlerë dhe së bashku në një nivel global përfaqësojnë vëllime masive”, tha drejtori i përgjithshëm i WEEE-s Pascal Leroy në një deklaratë për Ditën Ndërkombëtare të Mbetjeve Elektronike (14 tetor).
Ato gjithashtu kanë më shumë gjasa të hidhen dhe të dërgohen për në deponi ose djegie në vend që të riciklohen siç duhet.
Evropianët janë prodhuesit më të mëdhenj të mbeturinave elektronike
Unioni Ndërkombëtar i Telekomunikacionit (ITU), një agjenci e Kombeve të Bashkuara, monitoron nga afër mbetjet elektronike. Në raportin e tij të fundit mbi mbetjet elektronike globale, vlerësoi se në Evropë, një person gjeneroi më shumë se 16 kg mbetje elektronike në 2019 – shkalla më e lartë në botë e gjenerimit të mbetjeve elektronike për frymë.
Oqeania u rendit e dyta (16.1 kg për frymë), e ndjekur nga Amerika (13.3 kg për frymë), derisa Azia dhe Afrika gjeneruan përkatësisht 5.6 dhe 2.5 kg për frymë.
Megjithatë, Evropa ka gjithashtu shkallën më të lartë në botë të grumbullimit dhe riciklimit të mbetjeve elektronike, me 42.5 për qind. Azia u rendit e dyta me 11.7 për qind, Amerika dhe Oqeania ishin të ngjashme me 9.4 për qind dhe 8.8 për qind, respektivisht, dhe Afrika kishte normën më të ulët me 0.9 për qind.
Por të dhënat e përpiluara nga BE-ja tregojnë se shumica e shteteve anëtare nuk po arrijnë të arrijnë objektivin e bllokut për mbledhjen e 65 për qind.
Ekzistojnë gjithashtu ndryshime të mëdha në performancën midis vendeve.
Kroacia kryeson rrugën me një shkallë të riciklimit të mbetjeve elektronike prej mbi 83 për qind. Shitësit e elektronikës në vend janë të detyruar të pranojnë mbetjet elektronike që sjellin klientët.
Rregullat thonë se nëse një dyqan me pakicë ka më shumë se 400 metra katrorë të dedikuar për pajisjet elektrike dhe elektronike, duhet të sigurojë grumbullimin e mbetjeve të vogla elektronike (deri në 25 cm) pa pagesë dhe pa detyrimin për të blerë pajisje të reja.
Gjithashtu, çdokush mund të kërkojë heqjen e të gjitha llojeve të mbetjeve elektronike falas kudo në vend.
Në anën tjetër të spektrit, Malta ka një nga normat më të këqija në BE, me vetëm 20.8 për qind të mbetjeve elektronike të ricikluara.
Një raport i fundit i OKB-së hodhi fajin mbi këtë kryesisht për mungesën e një infrastrukture moderne të grumbullimit të mbetjeve elektronike, konkurrencën nga mbledhësit e skrapit metalik dhe mungesën e zbatimit nga autoritetet.
Makth mjedisor
Mbetjet elektronike që nuk riciklohen përfundojnë të grumbulluara në shtëpitë tona, ose hidhen në kosh për t’u groposur ose djegur.
Duke ditur që mbeturinat elektronike shpesh përmbajnë substanca toksike, është një problem për mjedisin dhe shëndetin publik. Dhe megjithëse Evropa renditet e para për sa i përket gjenerimit të mbetjeve elektronike për frymë, vendet në zhvillim përfundojnë duke paguar çmimin.
Megjithatë, elektronika është ende e mbushur me burime të vlefshme si materiale të rralla të tokës, bakri dhe kobalti – dhe aktivistët thonë se duhet bërë shumë më tepër për t’i ripërdorur ato.
‘E drejta për riparim’: Si të trajtojmë problemin tonë të mbetjeve elektronike
Një nga opsionet për të reduktuar mbetjet tona elektronike është riparimi i pajisjeve elektronike të prishura.
Që nga marsi i vitit 2021, BE-ja kërkon që prodhuesit e makinave larëse, enëlarëse, frigoriferëve dhe televizorëve t’i vënë pjesët në dispozicion të riparuesve profesionistë për 10 vjet.
Zyrtarët tani po punojnë për të zgjeruar këtë “të drejtë për riparim” në telefonat inteligjentë, laptopë dhe pajisje të tjera të vogla.
Një rezolutë e Parlamentit Evropian e miratuar në prill të këtij viti bën thirrje që produktet të dizajnohen “në mënyrë që ato të zgjasin më shumë, të mund të riparohen në mënyrë të sigurt dhe pjesët e tyre të aksesohen dhe hiqen lehtësisht”.
Franca ka prezantuar gjithashtu një vlerësim të detyrueshëm të “riparueshmërisë” – nga 0 në 10 – në një sërë pajisjesh elektronike për të informuar konsumatorët se sa e lehtë është të gjesh pjesë këmbimi dhe t’i rregullosh ato nëse prishen.
Indeksi tashmë zbatohet për telefonat inteligjentë, laptopët, televizorët, kositësit e lëndinës dhe lavatriçet, dhe së shpejti do të zgjerohet në pjatalarëse, fshesa me korrent dhe pastrues me presion të lartë.
Në fillim të këtij viti, në një goditje të madhe për Apple, BE-ja vendosi që të implementohet një portë standard karikimi celular për telefonat celularë, tabletët dhe kamerat deri në vitin 2024. Masa më në fund duhet të ndihmojë shumë konsumatorë të zgjidhin nyjën frustruese të kabllove që është krijuar në sirtarët e tyre. /Telegrafi/
Përktheu dhe përshtati: Arigona Bytyçi
