Nga: Sasha Dovzhyk, shkrimtare dhe studiuese ukrainase / CNN
Titulli origjinal: What centuries-old poets got right about Ukraine
Përktheu: Agron Shala / Telegrafi.com
Për ta njohur tamam rezistencën e Ukrainës ndaj pushtimit rus – prej adoleshentëve lokalë që i endin rrjetat e ushtrisë e deri te gjyshet që kapin armët – duhet t’i hapni faqet e librave me poezi kombëtare.
Ndonëse është goxha e panjohur jashtë vendit, letërsia ukrainase është e mbushur me thirrjet për luftën kundër nënshtrimit imperialist. Në vitin 2022, këto fjalë kanë jehonë të re.
Brezi im – i pari që u rrit në Ukrainë, pas rënies së Bashkimit Sovjetik – duhej t’i rizbulonte këto mesazhe që na i kishte errësuar tradita tjetër, ajo e censurës, e shtrembërimit dhe nënçmimit të kanunit kombëtar ukrainas, nga Perandoria Ruse dhe nga ideologjia sovjetike.
Linda dhe u rrita Zaporizhzhia, në juglindje të Ukrainës. Në qytetin me shumicë rusishtfolëse, shkova në shkollën ukrainase. Një gjë e turpshme për ta thënë një studiuese e letërsisë është se, letërsia ukrainase ishte një prej lëndëve shkollore që më së shumti i kam urryer.
Në këtë shtet të ri të pavarur të viteve 1990, kurrikula shkollore ishte e rrënjosur në narrativën sovjetike të shtypjes së popullit ukrainas prej klasave sunduese. Dhe, kur je adoleshente, vetëm aq shtypje mund të durosh.
Për shembull, Taras Shevchenko – ish-bujkrob i cili nga shumica konsiderohet si babai i kombit – shpesh shkruante për kryqëzimin e Ukrainës së tij “të varfër” dhe “fatkeqe” nga Rusia cariste. Vetë fati i këtij poeti romantik të shekullit XIX, u bë simbol i martirizimit ukrainas.
Për poezinë e tij revolucionare, Shevchenko u dënua me internim – si ushtar në Ushtrinë e Rusisë. Dënimi ia shkatërroi shëndetin dhe ia shkurtoi jetën. Kurrikula e shkollës e theksonte këtë tragjedi personale, si dhe vuajtjet e kombit ukrainas që fuqishëm përshkruheshin nga Shevchenko – por jo edhe luftën e kombit për çlirim, që ishte në qendër të poezisë së tij.
Në fillim të shekullit XX ishte Rilindja e Ekzekutuar – brezi i shkrimtarëve dhe intelektualëve sovjetikë ukrainas, të vrarë nga regjimi në vitet 1920 dhe 1930. Ky model i dhunës anti-ukrainase vazhdoi me poetin disident ukrainas, Vasyl Stus, i cili vdiq si i burgosur politik në një burg të Rusisë, vetëm gjashtë vjet para rënies së Bashkimit Sovjetik.
Përqendrimi te martirizimi dhe te vuajtja kombëtare ishte simptomë e traumës koloniale që të kolonizuarve ua mësoi pafuqinë. Narrativa e viktimizimit ukrainas nuk linte hapësirë për intervenim – ishte krejtësisht zhgënjyese për mua si fëmijë.
Ndryshimi ndodhi në vitin 2014, gjatë të ashtuquajturit Revolucioni i Dinjitetit – ose Revolucioni Maidan, i quajtur sipas sheshit në qendër të Kievit – ku qytetarët ukrainas u mblodhën, jetuan dhe luftuan përgjatë tre muajve të dimrit.
Revolucioni nisi si protestë kundër vendimit të qeverisë për ta ribashkuar fatin e vendit me Rusinë dhe për ta refuzuar asociimin me Bashkimin Evropian. Dëshmori kombëtar, Shevchenko, u portretizua në barrikada.
Citatet nga poezitë e tij u shfaqën në mburojat prej druri të protestuesve, që u ngritën kundër policisë së armatosur. Vargu e Shevchenkos, “Luftoni – dhe do të triumfoni”, u bë moto e rezistencës ukrainase.
